Historie

Uit opgravingen in de 19e eeuw mag men aannemen dat op het grondgebied van Engelen in de IJzertijd (800 – 50 jaar voort Chr.) en in de Romeinse tijd ( 50 voor Chr. – 476 na Chr.) al bewoning moet zijn geweest.

De naam van ons dorp komt echter pas in het jaar 815 voor, wanneer de Frankische edelman Alfger delen van zijn bezittingen in Orthinon (Orthen) – Empele (Empel) – Rosmalla (Rosmalen) en Angrisa ( Engelen) schonk aan de Benedictijner Abdij van Lorsch, zoals staat beschreven in de Codex Laureshamensis. In 1147 zou de naamgeving meer gestalte krijgen toen deze schenkingen werden overgedragen aan het Kapittel van Luik en Paus Eugenius III dit bekrachtigde in een oorkonde waarin de naam “Angle” werd opgetekend.

Door de eeuwen heen werd Engelen als grensplaats tussen het Hertogdom Brabant en de Staten van Holland heen en weer geslingerd. Het gevolg hiervan was dat Engelen door zijn strategische ligging vele malen het mikpunt was van overvallen, plunderingen en oorlogen. Het meest bekende hierbij is wel de “Slag om de Engelerschans ” in 1587 waarbij de Spaanse bevelhebber Claude de Berlayont, Heer van Haultepenne de Schans veroverde op de Staatse Philips van Hohenlohe, maar door het sneuvelen van deze van Haultepenne werd de Schans in juli van dat jaar weer heroverd door de Staatse troepen. In het dorp Engelen werden hierdoor zware verwoestingen aangericht, waardoor m.n. de middeleeuwse kerk zodanig werd vernield dat slechts het priesterkoor (de huidige Protestante kerk) overbleef.

Bij de opkomst van het Protestantisme werd Engelen in de regio ook bekend, m.n. door de hage of weidepreken van de streng hervormde predikant Cornelis Walravens, die hiermee probeerde zowel de Engelenaren als Bosschenaren tot het nieuwe geloof te bekeren. Het merendeel van de Engelenaren bleef echter trouw aan hun roomse overtuiging. In 1609 kwam er een verbod om het Katholieke geloof te belijden waardoor er een voorlopig einde kwam aan de zelfstandige St. Lambertusparochie en hebben de katholieke Engelenaren tot 1797 hun heil zochten in zowel Bokhoven als Orthen. In 1797 werd de parochie onder pastoor Hoogers weer opgericht en konden de Engelenaren in een huiskapel weer ter kerke. De beroemde en overijverige Pastoor van Hoof ( 1820-1841) zette Engelen landelijk op de kaart door de bouw van het statige meisjes pensionaat en klooster voor de zusters van J.M.J., tevens zorgde hij in 1830 voor de bouw van een Waterstaatskerk, die in 1933 werd vervangen door het huidige kerkgebouw.

Hoewel Engelen door de eeuwen heen te boek stond als een agrarische gemeente, met hoofdzakelijk kleine boeren bedrijven, was de ligging aan de rivier de Dieze en de Maas ook niet onbelangrijk. Zo waren er in de 15e en 16e eeuw veel steenbakkerijen te vinden, die bekend waren door hun goede kwaliteit bakstenen en waarvan er velen aan de stad ‘s-Hertogenbosch werden geleverd t.b.v.de woningbouw. Een andere bedrijfstak waarbij het water een rol speelde en die niet vergeten mag worden is die van de togers uit de 18e en 19e eeuw tot aan het stoomtijdperk. Deze togers, van wie er een groot aantal te vinden waren in Engelen, verdienden hun kost met het trekken van schepen vanaf de Maas naar ‘s-Hertogenbosch en terug. Om ongeregeldheden tussen togers en schippers te voorkomen, werd er zelfs in 1826 een reglement opgesteld waaraan zowel schippers als togers zich contractueel verbonden.

In de 20e eeuw tijdens de Tweede Wereldoorlog krijgt Engelen het nog één keer zwaar te verduren als in oktober 1944 terugkerende Engelense evacués in de buurt van het dorp per abuis door geallieerd geschut vanuit Orthen worden beschoten en waarbij 18 Engelenaren het leven zouden laten. Zij allen werden begraven in een massagraf aan Achterstraat, de plek waar later voor deze slachtoffers een herdenkingskruis werd geplaatst. Tevens werd Engelen in die laatste oorlogsmaanden ook in materiële zin nog zwaar getroffen, waardoor op enkele panden na, veel karakteristieke gebouwen met grond werden gelijk gemaakt.

Hoewel het dorp sinds 1971 als zelfstandige gemeente is opgegaan in de gemeente ‘s-Hertogenbosch heeft Engelen haar dorpskarakter tot op heden gelukkig weten behouden en dat hoort zo te blijven. Het is een status die recht doet aan Engelens meer als 1200 jarig bestaan (in 2015) alsmede aan de roemrijke geschiedenis van ons kleine dorp aan Dieze.

Heemkundegroep “Angrisa”

Voor meer informatie: www.angrisa.nl